وسعت بافت های فرسوده و تاریخی شهرهای ایران قابل توجه است اما سابقه پرداختن به این موضوع چندان طولانی نبوده و حتی از کشورهای در حال توسعه نیز عقب تر مانده ایم. همین امر ضرورت بازنگری و بررسی بیشتر و عمیق تر این موضوع را در همه حال نشان می دهد. اساساً بافت، گستره ای هم پیوند است که از بناها، راه ها، مجموعه ها، فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده باشد. تداخل بافت های تاریخی و فرسوده و نحوه دخالت در آنها اما مدت هاست که مورد بحث مدیران شهری، میراث فرهنگی و شرکت های مختلف عمران و بهسازی است. در این میان بی توجهی به ارزش های کالبدی، تاریخی و هویتی برخی بافت ها از سوی بعضی شرکت های مداخله کننده در امر نوسازی و بهسازی و نیز تعلل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در تعیین محدوده های تاریخی و تدوین ضوابط و سیاست های جدید در نحوه مداخله در آنها، بیش از پیش این عناصر ارزشمند را در انزوا فرو برده است. مثال بارز این امر، بروز اتفاقاتی نظیر آنچه در اصفهان برای خانه صفوی رخ داد، می باشد. در حال حاضر برای بافت فرسوده حدود ۳۰ شهر طرح نوسازی و بهسازی تهیه شده که پس از ابلاغ به شهرداری ها، اجرایی می شود و اصولاً پیرو تصمیماتی که در برنامه های پنج ساله سوم و چهارم گرفته شد، دولت موظف به نوسازی و احیای بافت های فرسوده شهری طی اجرای این دو برنامه است.

همدان به دلیل قدمت باستانی و بافت قدیمی، از این محله ها بسیار دارد. محله هایی همچون «کُلپا»، «کبابیان»، «خاتونیه»، «مصلا»، «حصار امام خمینی(ره)»، «خضر»، «سبدبافان»، «حاجی»، «آقاجانی بیک»، «چمن چوپان‌ها» و بسیاری از محله های دیگر دارای بافت قدیمی هستند که هنوز هم نیاز به نوسازی دارند.

شهرداری ها نباید این نهاد را با ایستگاه عوارض بین راهی اشتباه بگیرند بلکه باید با اقدامات درست، مشوق های صحیح و اجرای قانون، نشاط را به شهر تزریق کنند. احیاء بافت فرسوده مهمترین وظیفه سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری است

حفظ بافت تاریخی هر شهر که بیانگر هویت و تاریخ آن شهر است از اهمییتی وافر برخوردار است، اینگونه پاسخ داد: با توجه به اینکه همدان از دو حیث تاریخ و طبیعت مورد توجه گردشگران است و از این منظر برای شهر و استان نیز آورده اقتصادی خواهد داشت همواره به آن بیش از پیش توجه می کنیم.

مالمیر با بیان اینکه وضعیت جغرافیایی استان از آب و هوا، کوهستان ها، دره ها و دامنه شمالی کوهستان الوند و ... که  داشته های ما محسوب می شود، سخن گفت و عنوان کرد: به واسطه نعمت ها و موهبت های ارزانی شده، در حفظ آن ها پرتلاش و حساس هستیم.

وی افزود: نگرانی هایی این روزها برای الوند وجود دارد که اگر الوند آسیب ببیند محیط زیست ما به مخاطره می افتد و دیگر اینکه مزیتمان را برای جذب گردشگر از دست خواهیم داد.

وی با اشاره به محیط زیست که حکم مرگ وزندگی را برای آدمی دارد، یادآور شد: تاریخ ما و حفظ بافت تاریخی و بناهای ما نیز از این حکم پیروی می کند و به همان میزان دارای حساسیت است و اگر بافت تاریخی و بناهای ما از بین برود بسیاری از گردشگرانی که علاقمند به سفر برای دیدن این آثار هستند را نیزاز دست می دهیم. یادمان باشد که این ها دارایی و سرمایه ما در این شهر است.

وی افزود: چراکـه معمـاری سنّتی و بومی هر محل، در یک تداوم تاریخی و در راستای یک سیاست مبتنی بر استمرار به تدریج و در طول سالیان متمادی با طبیعت و محیط اطراف شکل گرفته است. طیف این مقوله می تواند جنبه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را در بر داشته باشد

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه موضوعی را مطرح کرده اند و می گویند میراث اجازه ساخت وساز در مکان هایی را نمی دهد که بافت تاریخی محسوب نمی شوند و از این حیث این موضوع از عواملی است که باعث گرانی مسکن در همدان شده است، عنوان کرد: این ادعا را مردود می دانم و شورای عالی شهرسازی کشور 168 شهر را واجد بافت دارای ارزش دانسته و مصوب کرده است.

در مصوب شورای عالی شهرسازی بر خصوصــیاتی کــه بایــد حفــظ شــوند، ویژگی های تاریخی بودن شهر یا منطقه شهری و همه عناصری است کــه ایــن ویژگــی را متجلّــی مــی ســازند، تاکید شده است.

مالمیرتصریح کرد: راه و شهرسازی، شهرداری و میراث در حوزه شهرسازی موظف به تمکین از مصوبه هستند. چهار شهر همدان، تویسرکان، نهاوند و ملایر از میان شهرهای دارای بنای واجد ارزش در استان ما مشخص شده است. محدوده آن هم مصوب شورای عالی شهرسازی است. سال 1394 این قانون ابلاغ شد.

باید ببینیم 164 شهر دیگر بافت خود را چگونه حفظ کرده اند. کاشان، بوشهر، یزد، خوی از جمله این شهرها است. ما مجبوریم، موظفیم و وظیفه قانونی ما این است که این بافت ها را حفظ کنیم.

وی با بیان اینکه کاملا قاطع و محکم بر اساس وظایف ذاتی خود محافظ این بافت هستیم، عنوان کرد: در مراسم معارفه بنده آقای نیکبخت گفتند « آقای مالمیر اگر یک خشت از بناهای تاریخی کم شود با شما برخورد می کنیم». ما از روز اول پذیرفتیم مسئولیت میراثی را بر عهده گرفته ایم و هیچ تعارفی نداریم و اعتقاد داریم دولت و مقامات و مدیران ارشد استان نیز این را از ما می خواهند که ما باید به وظایف قانونی خود را عمل کنیم.

حفظ بافت تاریخی مصوب هیچ تاثیری بر گرانی مسکن در همدان ندارد

وی ادامه داد: در اجرای قانون دستگاه های نظارتی و دستگاه های حاکمیتی نیز همین  مطالبه را از میراث دارند  و از ما حمایت خواهند کرد. تردید نداشته باشید.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه شهر همدان و بر اساس طرح تفصیلی، همدان 500 هکتار بافت تاریخی دارد و اکنون طبق طرح جامع اصلاحی قرار است مساحت شهر به 7000 هکتار افزایش یابد.

طبق طرح تفصیلی کنونی یک نهم از شهر بافت تاریخی است که در این میان بخش اعظم آن هگمتانه و بازار است. در محل بازار که آپارتمان سازی نخواهد شد و بخشی از آن معابر است. به عبارتی دیگر تقریبا نصف بافت تاریخی موجود قابلیت ساختمان سازی ندارد که عدد بافت ما را به یک هجدهم خواهد رساند، یعنی حدود 5 درصد. چگونه می توان ادعا کرد که اگر در 5 درصد شهر آپارتمان سازی رخ ندهد خانه گران می شود؟ مگر گرانی موجود فقط مربوط به محدوده 5 درصدی بافت تاریخی است؟ در سایر نقاط شهر خانه گران نشده است؟

مالمیر تشریح کرد: مشاور ما مطالعه کرده است و به این نتیجه رسیده است که بیش از 75 درصد ضوابط ما برای بافت منطبق بر ضوابط طرح تفصیلی است. طرح تفصیلی بر اساس عرض معبر ارتفاع را مشخص کرده است. در بافت موجود عرض معبر کم است و اساسا ارتفاع زیاد ممکن نیست مگر اینکه تخلف رخ دهد و عرض معبر نادیده شود.

اگر طرح تفصیلی مصوب که انجام شده است، رعایت می شد ما بسیاری از بناهایی که در بافت داریم را نداشتیم. مثال: پارکینگ سینا اصلا هیچ تطابقی با بافت ندارد و حتی با طرح تفصیلی نیز تطابق ندارد. چه کسی پاسخگو است؟  پارکینگ آقاجانی بیگ چرا ساخته می شود؟ ما هیچ مصوبه ای در هیچ کجا نداشته ایم که در بافت مذکور بالاتر از 5 طبقه ساخته شود.

گاه سوال می شود چرا تفاوت دارد؟ باید گفت برخی از ساخت و سازها قبل از اینکه بافت مصوب شود و ضوابط بافت مشخص شود انجام شده است. بعضی از ساخت و سازها و پروانه ها قبل از اینکه از میراث استعلام شود شهرداری وقت یا الزام نداشته یا بافت مصوب نشده و استعلامی از میراث فرهنگی نکرفته و ساخته شده است. گاهی می بینیم در بافت خانه هایی داریم که 6.5 یا هفت طبقه ارتفاع دارد که بدون استعلام از میراث فرهنگی انجام شده است.

نزدیک به 70 درصد ضوابط میراث فرهنگی در محدوده بافت منطبق بر طرح تفضیلی شهر است و سقف ارتفاع مسکن در طرح تفضیلی شهر همدان پنج و نیم طبقه بود که در سال 91 به هفت طبقه افزایش یافت، اما تبصره‌ای دارد که شامل بافت تاریخی شهر نمی‌شود.

مالمیر مطرح کرد: مصوبه شورای عالی معماری شهرسازی در سال 94 همدان را جزء 168 شهر دارای بافت تعیین کرده و بر اساس این مصوبه باید بافت آن حفظ شود.