محسن جانجان، رئیس بنیاد ایرانشناسی همدان

هگمتانه نشانی نه تنها برای دیرینگی و قدمت شکوهمندانه همدان بلکه با ارج ترین و زیباترین معرف و نمادی از تاریخ و فرهنگ و تمدن پرآوازه ایران کهن است.

محسن جانجان، رئیس بنیاد ایرانشناسی همدان نوشت: نام هگمتانه با تاریخ و گذشته ایران زمین گره خورده است و با سیری در تحولات تاریخی و تورق صفحات با شکوه ایران باستان آوازه این نماد و اثر ارزشمند تاریخی نمایان است.

همه آن شکوه و رازهای نهفته از سه هزار و ۵۰۰ ساله همدان امروزی و پیوندهای ژرف از داستان های راستین و اساطیری ایران را می توان در لابلای خشت ها و زیرخاکی های تپه هگمتانه جستجو کرد.

آنچه که امروزه بیش از آوازه و دیرینگی این اثر گران بهای تاریخی مردم و شهروندان و حتی باستان شناسان و دوستداران تاریخ و فرهنگ این دیار را خرسند و امیدوار کرده و یکی از اولویت های دولت سیزدهم در سفر استانی رئیس جمهوری بود، ثبت جهانی این بنای تاریخی و ارزشمند است که پرونده ان هم اینک به سازمان یونسکو نیز ارسال شده است.

در سفر رییس جمهوری و هیات دولت به این استان در ششم مرداد سال ۱۴۰۱، ۱۸۶ طرح مهم و تاثیر گذار به تصویب رسید که در بخش گردشگری عمده طرح مهم ساماندهی تپه هگمتانه است.

برای ساماندهی تپه هگمتانه در این سفر ۱۵۰ میلیارد تومان مصوب شد.

ساماندهی تپه هگمتانه یکی از طرح های مهم و اثر گذار ملی در این سفر بود که تاکنون برای آن ۴۴ میلیارد تومان اختصاص یافته است. سایت تاریخی هگمتانه با ۴۰ هکتار وسعت در انتهای خیابان اکباتان همدان قرار دارد، این تپه تاریخی به دوره مادها منسوب بوده و نام خود را از هگمتانه پایتخت دولت مادها اقتباس کرده است.

سایت تاریخی هگمتانه با ۴۰ هکتار وسعت در انتهای خیابان اکباتان همدان قرار دارد، بر اساس کاوش های بدست آمده از سوی عده ای از باستان شناسان، آثار مکشوفه در این شهر تاریخی مربوط به دوره اشکانیان و دوره های پس از آن است البته آثاری از دوره هخامنشیان نیز از این سایت تاریخی کشف شده که بیانگر استقرار سیاسی دولت هخامنشیان در همدان است.

هگمتانه به معنای" محل تجمع" بوده و از ۲ واژه پارسی باستان "هگمتا" به معنای گردآمدن و پسوند اسم مکان "نا" تشکیل شده است.

زمان استقرار حکومت ماد از ۷۲۸ ق.م تا ۵۵۰ ق.م است و اگر چه این مکان به محل و پایتخت استقرار مادها معروف شده است ولی تاکنون شواهد محکمی دال از این دوره به دست نیامده است.

با کشف سیستم معماری موجود که متعلق به دوره اشکانیان است قدمت این شهر به دوره اشکانی و پس از آن منصوب شده است.با کشف سیستم معماری موجود که متعلق به دوره اشکانیان است قدمت این شهر به دوره اشکانی و پس از آن منصوب شده است.

از مجموعه ساختمان های مکشوفه که در عمق ۲ تا پنج متری از سطح تپه قرار دارد بناهایی با ابعاد ۵/۱۷ *۵/۱۷ متر کشف شد.

مجموعه بناهای موجود در ۲ ردیف موازی به صورت قرینه و پشت به یکدیگر ساخته شده اند و بین هر ۲ ردیف بنای موجود معبری به عرض۵/۳ متر در جهت شمال شرقی –جنوب غربی ایجاد شده است.

بخش هایی از حصار عظیم شهر به قطر تقریبی ۹ متر و ارتفاع باقی مانده هشت تا ۱۲ متر نیز کشف شده که در فواصل معین دارای برج های عظیمی بوده است.

در شرق سایت، موزه هگمتانه قرار دارد که آثار بسیار ارزشمندی از دوره های قبل و پس از اسلام را در خود جای داده است.

هگمتانه پذیرای ۲ اثر تاریخی دیگر شامل کلیسای "مریم مقدس" و کلیسای "گرگوری استپانوس" است.

تپه تاریخی هگمتانه به شماره ۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

به دلیل همین پیشینه و دیرینگی و اهمیت تپه هگمتانه در تاریخ کهن ایران و پیگیری های مسئولان و متولیان کشوری و استانی در سال های اخیر، ۱۱ بهمن ۱۴۰۱ قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد که پرونده ثبت‌جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» تحویل یونسکو شده است.

این پرونده گستره‌ای از محوطه باستانی هگمتانه، میدان مرکزی شهر، بازار تاریخی همدان، آرامگاه بوعلی‌سینا و خیابان‌های تاریخی این محدوده را شامل می‌شود.