توضیحات

خواجه رشيدالدين فضل اله همداني پسر ابی الخیر عماد الد وله پسر موفق الدوله علی همدانی از مردان نامی ادب و سیاست قرن هفتم هجری است اجدادش از یهودیا همدان بودند وی در سال 645  ه. در همدان متولد شددر آغاز به طبابت مشغول بود تا اینکه طبیب آباقاخان شد و سپس به وزارت غازان خان و الجایتو محمد خدابنده رسید وی در علم طب و مملکت داری و تاریخ سرآمد روزگار بود وی بزرگترین وزیر نامدار عصر ایلخانی است و از مورخان معروف دوره مغول است و یکی از مهمترین کارهای وی تا ً لیف جامع التواریخ است د ر 717 از وزارت عزل  به منظور ادامه کار علمی عزم تبریز شد و دو باره مدت کوتاهی وزارت امیر چوپان را عهده دار شد و  سرانجام با دسیسه تاج الدین علیشاه  وزیر وقت ابو سعید در روز 17 جمادی الاول  سال 718 . ه به دستور ابوسعید وزیر دانشمند و بی نظیر عصر مغول به همراه فرزند شانزده ساله اش  غزالدین ابراهیم در سن 73 سالگی در ابهر قریه خشکدربه نحو وحشیانه ای به دو نیم شد  و زندگی وی به پایان رسید . بعد از مرگ وی دشمنانش پس از غارت ربع رشیدی که از شاهکار های وی در تبریز بود تمام اموال وی و فرزندانش را غارت نمودند و بر خلاف شرع و عرف املاکی را که وقف کرده بود به تصرف خود در آوردند و به علت سابقه آشنائی وی با یهودیان و اطلاع بر رسوم و عادات آنه متهم به یهودی بودن شد و جسد دانشمند بزرگ را از مسجدی که در ربع رشیدی ساخته بود بیرون آورده و در گورستان یهودی ها  به خاک سپردند  .

خدمات خواجه رشیدالدین   :

خواجه رشیدالدین در دورا ن 23 ساله وزارتش تاسیس کتابخانه ها و بیمارستانها و مدرسه ها ی متعددی مبادرت نمود به طوری که پرفسور براون در کتاب طب عربی مینویسد : رشیدالدین در ربع رشیدی بیمارستانی ساخت که دارای پنجاه طبیب بود که از هند و چین و مصر و سوریه  به تبریز آمده بودندو هر طبیب مسئول تربیت ده دانشجو بود  . علاوه بر اطبا در بین کارمندان بیمارستان ، جراحها ، شکسته بند ها وجود داشتند که هر کدام پنج دانشجو را تعلیم میدادند و کلیه این پزشکان و شاگردان در خیابانی جنب بیمارستان ساکن بودند و حقوق آنان بصورت نقدی و جنسی پرداخت می شدو همچنین علاوه بر پایتخت دارالشفاهایی(درمانگاه) در سایر شهر ها ایجاد  نموده بود چنانکه طبیبی به نام ابن مهدی به سرپرستی بیمارستان همدان فرستاد و دارو های بسیاری برای او ارسال نمود .    همدان از دير باز مهد پرورش مردان بزرگي د رزمينه علم وهنر – عرفان – دين وسياست بوده است كه ا زجمله اين مشاهير ميتوان به فيلسوف عاليقدر جهان اسلام ابوعلي سينا- شاعر وارسته وعارف بزرگ باباطاهر- عارف دلسوخته وحق طلب عين القضاه همداني ونيز مردان علم وسياست نظير,خواجه رشيد الدين فضل اله همداني وزير مشهور ايلخانيان  وهمچنين مردان دين وسياست چون سيد جمال الدين اسدآبادي اشاره نمود.

 رشيدالدين فضل الله (645ـ 718) وزير دانشمند دوره ايلخانان بود كه مدت ها وزارت غازان، اولجايتو و ابوسعيد بهادرخان را داشت    كه توانست به كمك افكار بلند، همراه با دورانديشي و آگاهي وسيعي كه بر اندوخته هاي علمي و عملي سياستمداران ايران پيش و پس از اسلام داشت، با ارائه برنامه هاي آبادگري تحسين برانگيز خود، اصلاحات اقتصادي و اجتماعي دوران حكومت غازان خان و الجايتو را رقم زده و صفحه درخشاني در تاريخ ايران بعد از حمله مغول پديد آورد. . رشيدالدين فضل اله بر خلاف ديگر وزيران ايراني بعد از اسلام، چون بلعمي ها، جيهاني ها، صاحب بن عباد و خواجه نظام الملك و ...، علاوه بر برخورداري از فضيلت علمي، از فضيلت توانايي در مديريت اجرايي برخوردار بود. او به سبب آگاهي بر ويراني ها و كشتارهاي ناشي از حمله مغول و پيامدهاي بعدي آن، همانند يك روانشناس خبره تلاش مي كرد تا با توجه به قسمت هاي مختلف جامعه و بدون گرفتار شدن در دام تعصبات مذهبي و قومي  ، برنامه هاي اصلاحي خود را به مورد اجرا گذارد و با ارائه طرح هاي مناسب براي آباد كردن شهرها و روستاها و رونق كشاورزي و عمران راه ها، روح اميد به زندگي را در كالبد جامعه ايران بدمد. 

 در اواخر قرن هفتم و ابتداي قرن هشتم هجري- قمري وقفنامه هاي بزرگ و كامل توسط دانشمند بزرگ اسلامي وايراني، خواجه رشيدالدين فضل الله همداني وزير غازان خان ايلخاني به رشته تحرير درآمد كه با دقت و ظرافت بسيار بالايي به تبيين نظام مديريتي و تشكيلات اداري، مالي و شرايط وقف و مصارف مجموعه بزرگ ربع رشيدي در شهر تبريز ميپرداخت. اين وقفنامه، فهرست جامعي از موقوفات، هزينه ها و برنامه هاي اداري و مالي را تبيين مي كند. وقفنامه ربع رشيدي در 382 صفحه روی کاغذ خانبالغ نگاشته شده كه ابتداي آن تا پايان فصل هفدهم وقفنامه به خط خواجه،توسط عبدالله بن عمر بن محمد التبريزي الحسني، حاكم وقت تبريز و دو نفر ديگر كتابت شده است.قطع این نسخه خطی رحلی (36 در 27 سانتی متر) است. جلد آن نیز چرمی سرطبل دار قرمز رنگ است. نام اصلي نسخه كه در ابتداي آن و توسط واقف و كاتب، يعني خواجه رشيدالدين فضلالله و با خط ثلث و آب طلا به نام "الوقفيه الرشيديه بخط الواقف في بيان شرايطامورالوقف و المصارف" نوشته شده است . محتواي وقفنامه ربع رشيدي شامل شرايط ، نحوه پرداخت مستمريها ، هزينه ها ، مديريت منابع انساني ،ابنيه و موقوفات و ذكر جزييات تشكيلاتي، اداري و مالي مجموعه ربع رشيدي است. . كتاب بزرگ و مشهور او در تاريخ عمومي جهان با نام "جامع التواريخ" در هفت مجلد، معتبرترين كتاب تاريخي عهد مغول و داراي نثري ساده و روان است كه به سال 710 پايان يافت